Νέα δεδομένα από τις πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές της Λήμνου

Olga Philaniotou Annuario della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente LXXXVIII (2010):311-346.

Από την εισαγωγή

Η ιστορική μοίρα της Λήμνου, από την αχλύ της προϊστορίας ως τις μέρες μας είναι στενά συνυφασμένη αφενός με την καίρια γεωστρατηγική της θέση στην είσοδο σχεδόν των Δαρδανελλίων και αφετέρου με τη γεωμορφολογία της που πρόσφερε ασφαλείς όρμους και άφθονη, εύφορη καλλιεργήσιμη γη. Την πρώτη μεγάλη άνθηση της γνώρισε η Λήμνος ως γνωστόν, κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού με παραπάνω από 20 εντοπισμένους ως σήμερα οικισμούς. Η μινωική και μυ­κηναϊκή παρουσία, τεκμηριωμένη κυρίως στο Κουκονήσι, στον μυχό του κόλπου του Μούδρου αναμένεται να δώσει με τις ανασκαφές ανάλογα στοιχεία και σε άλλες θέσεις του νησιού, με χαρακτηριστικότερη ίσως αυτή της Ηφαιστίας. Στους ιστορικούς χρόνους εντελώς ιδιότυπο αποδει­κνύεται όλο και περισσότερο με την έρευνα το αρχαϊκό πρόσωπο του νησιού, με σημαντικά τα ιερά της Ηφαιστίας, του Καβειρίου, αλλά ως φαίνεται και της Μύρινας. Στη φάση αυτή εγγράφεται και το πολυσυζητημένο θέμα της παρουσίας Τυρρηνών στη Λήμνο. Με την προσάρτηση του νη­σιού το 510-500 π.Χ. στο άρμα της αθηναϊκής δημοκρατίας από τον αθηναίο στρατηγό Μιλτιάδη, η Λήμνος μπολιάζεται πλέον στενά με το «ελληνικό» στοιχείο όπως αυτό εκφράζεται στην αθηναϊ­κή του εκδοχή. Μύθοι, λατρείες, τέχνη λαλούν πλέον αθηναϊκή γλώσσα. Και δεν είναι ίσως τυχαίο ότι στην αττική δραματική ποίηση, που αποτέλεσε ασφαλώς ένα πολιτικό εργαστήρι, οι λημνιακοί μύθοι και θρύλοι τροφοδότησαν άφθονα τους μεγάλους αθηναίους ποιητές, αρχής γενομένης από τον Αισχύλο. Στον αρχαιολογικό χάρτη του νησιού μπορεί κανείς να εντοπίσει διάσπαρτα τα ίχνη της αθηναϊκής παρουσίας, είτε με την ενσωμάτωσή της σε πανάρχαια, ντόπια, ιερά ή με τη θέσπιση νέων λατρειών και ιερών, ή ακόμη και, κυρίως, με τα αθηναϊκά στοιχεία σε ποικίλες εκφάνσεις ιου υλικού πολιτισμού (κεραμική, ειδωλοπλαστική, ταφικά έθιμα κλπ). Οι καλύτερα έως τώρα, αν και ατελώς, ανασκαμμένοι χώροι είναι ως γνωστόν αυτοί της Ηφαιστίας και της Μύρινας που αποτελούσαν και τις δύο πόλεις της Λήμνου, η οποία σύμφωνα με τις αρχαίες γραπτές μαρτυρίες ήταν δίπολις.