Representations and interpretations of dance in the Aegean Bronze Age. Ritual dances in Cycladic and Minoan religions (Παραστάσεις και ερμηνείες χορού στο Αιγαίο την Εποχή του Χαλκού. Τελετουργικοί χοροί στην κυκλαδική και μινωική θρησκεία)

Angeliki Liveri Athenische Mitteilungen 123 (2008) [2009]: 1-38.

Περίληψη

Κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού οι αιγαιακοί πολιτισμοί (κυκλαδικός, μινωικός) είχαν αναπτύξει τη μουσική και το χορό, που συνδέονταν με θρησκευτικές τελετουργίες. Υπάρχει ίσως μόνο μία κυκλαδική παράσταση χορού, η οποία απεικονίζεται σε μαρμάρινη πλάκα από τη Νάξο (ΠΚ ΙΙ-ΙΙΙ, π. 2700-2000 π.X.). Αργότερα, σε αντίθεση με τους κυκλαδίτες καλλιτέχνες, οι Μινωίτες απεικόνισαν χορευτικές σκηνές από ένα, δυο ή περισσότερα πρόσωπα σε διάφορα είδη τέχνης, π.χ. σε σφραγίδες, αποτυπώματα σφραγίδων, τοιχογραφίες, ειδώλια ή αγγεία.

Υπάρχουν μινωικές χορευτικές παραστάσεις χρονολογημένες από τη Μεσομινωική μέχρι την Ύστερη Μινωική περίοδο (2000-1100 π.X.) που δείχνουν ποικιλία χορών. Χοροί επικλητικοί, Επιφάνειας και προσφοράς αποτελούσαν σημαντικό τμήμα ειδικών τελετουργιών για την Επιφάνεια της θεότητας. Με τη Θεοφάνεια συνδέονταν και τελετές μύησης οι οποίες περιελάμβαναν επίσης επικλητικούς ή εκστατικούς χορούς ή μιμητικά δρώμενα με αργές κινήσεις. Μερικές φορές φαίνεται ότι χορεύουν μεμονωμένες χορεύτριες-Αρχιέρειες. ‘Αλλοτε πάλι λατρεύτρια προσφέρει χορό σε καθισμένη Θεά.

Σε πολλά παραδείγματα απεικονίζονται λατρευτές χωρίς θεότητες συμμετέχοντας σε λιτανείες, γιορτές ή δημόσιες τελετές: σε μερικές περιπτώσεις ίσως χορεύουν. Ακόμη υπήρχαν στην Κρήτη κύκλιοι χοροί σχετικά με τοv κύκλο της ζωής και του θανάτου. Στις μινωικές χορευτικές παραστάσεις απεικονίζονται συνήθως γυναίκες, οι οποίες είναι ντυμένες ή γυμνές από τη μέση και πάνω. Είναι δύσκολο να αναγνωριστούν συγκεκριμένοι χοροί. Πρέπει να εκτελούνταν σε διάφορες θέσεις λατρείας στην εξοχή, όπως κοντά σ’έναν βωμό, ένα δέντρο, ένα ιερό σπήλαιο, έναν κίονα ή ένα ιερό ή σε κτήρια (παλάτια, βίλες, άλλες ιερές οικίες), π.χ. στην Κνωσό, στα Μάλια, στη Φαιστό, στη Γόρτυνα, στον Κατσαμπά, στον Πρινιά και στις Αρχάνες. Κυκλικά χοροστάσια έχουν επίσης ανασκαφεί σε μερικές τοποθεσίες, π. χ. στην Κνωσό και στη Μεσαρά.