Urne figurate da Priniàs (Creta). Il “Protogeometrico B” tra Dark Age e alto arcaismo
Eleonora Pappalardo Annuario della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente 97 (2019): 453-474
Το 1994 δημοσιευόταν ένας τόμος προς τιμήν του M.S.F. Hood, εξ ολοκλήρου αφιερωμένος στην Κνωσό, ο οποίος διαπραγματευόταν πλευρές και αντιμετώπιζε προβλήματα του σημαντικού κρητικού χώρου σχετικά με ένα ευρύ χρονολογικό και θεματικό πλαίσιο. Σε αυτόν, όταν είχε μόλις παρουσιαστεί η τελική δημοσίευση του Βόρειου Νεκροταφείου, ο J.N. Coldstream έθετε το πρόβλημα της συνέχειας ή μη, ανάμεσα στην εποχή του χαλκού και την επόμενη εποχή του σιδήρου στην Κρήτη, διαμέσου της παρατήρησης των ταφικών εθίμων που είχαν υιοθετηθεί από τους κατόχους μερικών τάφων της περιοχής της Κνωσού (για παράδειγμα ο τάφος ΙΙ της Φορτέτσας, οι τάφοι αρ. 283, 292, 100 του Βόρειου Νεκροταφείου). Η συσχέτιση ανάμεσα σε συγκεκριμένες ταφικές αρχιτεκτονικές, που χαρακτηρίζονταν από επαναλαμβανόμενα μορφολογικά και δομικά στοιχεία, και την ταφική τελετουργία σε πλούσια διακοσμημένη τεφροδόχο, η οποία κλεινόταν με πώμα που τη συνόδευε ήδη από τη στιγμή της κατασκευής της, φαίνεται να αποτελεί στην Κνωσό ένα είδος κοινού τόπου, που μπορεί να αναχθεί, σύμφωνα με τον Άγγλο ερευνητή, σε μια συγκεκριμένη ηθελημένη ένδειξη ταυτότητας.
Η πλήρης μελέτη της νεκρόπολης στα Σιδερόσπηλια που ξεκίνησε, από το 2010, από τα μέλη της Αρχαιολογικής Αποστολής του Πρινιά του Πανεπιστημίου της Κατάνης και του CNR-IBAM (Κατάνη) υπό τη διεύθυνση του Dario Palermo, επέτρεψε τον εμπλουτισμό της, μέχρι σήμερα μερικής, γνώσης των κρητικών ταφικών εθίμων κατά την τόσο εύθραυστη περίοδο περάσματος ανάμεσα στην εποχή του χαλκού και την εποχή του σιδήρου. Συγκεκριμένα, η ανάλυση των κτερισμάτων που χρονολογούνται περίπου στην περίοδο ανάμεσα στο 850 και το 800 π.Χ. (ΠΓΒ) και η σύγχρονη συσχέτιση με τις τυπολογίες των τάφων, είναι χρήσιμη για να συμπληρωθεί το πλαίσιο που είχε ήδη προσφέρει ο Coldstream σχετικά με τον σημαντικό χώρο βόρεια. Η ένδειξη από τον Πρινιά εν μέρει επιβεβαιώνει την εικόνα μιας κοινωνίας σε φάση μεταμόρφωσης, στην οποία η ώθηση για αλλαγή συνοδεύεται από μια τάση συντηρητισμού. Πάντως, ίσως εδώ περισσότερο από ό,τι στην Κνωσό, είναι πιθανόν να εντοπιστούν τα σημάδια συνέχειας, που εμφανίζουν πρώιμα μερικά χαρακτηριστικά της Πρωτογεωμετρικής Β, από τη μια, και καθυστερούν συγκεκριμένες πλευρές, από την άλλη.