Ἔλαιον εὐῶδες, τεθυωμένον. Τα αρωματικά έλαια και οι πρακτικές χρήσης τους στη μυκηναϊκή Ελλάδα και την αρχαία Εγγύς Ανατολή (14ος -13ος αι. π.Χ.)

Ιωάννης Φάππας

Πόλη: Χανιά

Έτος: 2010

Εκδότης: Ι.Λ.Α.Ε.Κ.

Σειρά: Κρητική Εστία, Περίοδος Δ΄ - Τόμος 13 (2009-2010)

Περιγραφή: Μαλακό εξώφυλλο, 576 σ., 26 ασπρόμαυροι εικονογραφημένοι πίνακες, σχέδια, πίνακες, 23,6x17 εκ.

Περίληψη

Tο βιβλίο αποτελεί μια ουσιαστική συμβολή στο θέμα της χρήσης των αρωματικών ελαίων στη μυκηναϊκή Ελλάδα, αλλά και στην ανατολική Μεσόγειο, σε μια περίοδο κατά την οποία ακμάζουν τόσο τα μυκηναϊκά κέντρα, όσο και εκείνα της Εγγύς Ανατολής. Οι μαρτυρίες που αντλούνται από τις πινακίδες της Γραμμικής Β και το πλουσιότατο επιγραφικό υλικό της ανατολικής Μεσογείου αποτέλεσαν τη βάση της μελέτης του συγγραφέα, η οποία στοχεύει όχι μόνο στον προσδιορισμό των πιθανών τρόπων της χρήσης των αρωματικών ελαίων στη μυκηναϊκή Ελλάδα, αλλά ταυτόχρονα και στην ανίχνευση της ιδεολογίας που τους συνόδευε. Καρπός πολύμοχθης έρευνας και μάλιστα σε αρχεία που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στην ελληνική βιβλιογραφία, προσφέρει έναν πλούτο πληροφοριών, αλλά και πολύ ενδιαφέρουσες ερμηνευτικές παρατηρήσεις. Ιδιαίτερα θα πρέπει να υπογραμμιστεί η έρευνα του συγγραφέα στα αρχεία θέσεων της αρχαίας Εγγύς Ανατολής, όπως των Ḫattuša, el-Amarna κ.λπ., που του επέτρεψε να εμπλουτίσει τις πληροφορίες της Γραμμικής γραφής Β και να προχωρήσει πολύ προσεκτικά στα συμπεράσματά του. Αποτελεί ένα πολύτιμο βοήθημα για τους ειδικούς επιστήμονες, αλλά και ένα πολύ ενδιαφέρον ανάγνωσμα για το ευρύτερο κοινό.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ [xxxi]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ – ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ [xxxvii]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ [3]

ΕΝΟΤΗΤΑ Α: ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ ΣΤΗ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η βιοτεχνία των αρωματικών ελαίων στα μυκηναϊκά ανάκτορα [15]

Α) Η βιοτεχνία αρωματικών ελαίων της Κνωσού [17]
Β) Η βιοτεχνία αρωματικών ελαίων της Πύλου [29]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Οργάνωση και λειτουργία της βιοτεχνίας των αρωματικών ελαίων [41]

Α) Η προμήθεια των πρώτων υλών [43]
Β) Παράδοση των πρώτων υλών στους αρωματοποιούς [63]
Γ) Απόδοση του μετασκευασμένου προϊόντος στο ανάκτορο [75]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Τα είδη των μυκηναϊκών αρωματικών ελαίων [79]

Α) Έλαια που περιγράφονται με βάση το άρωμα [80]
Β) Έλαια που περιγράφονται με βάση το χρώμα [81]
Γ) Έλαια που περιγράφονται με βάση την ποιότητα [82]
Δ) Έλαια που περιγράφονται με βάση το άρωμα και το χρώμα [84]
Ε) Έλαια που περιγράφονται με βάση το άρωμα και την ποιότητα [85]
ΣΤ) Άλλα πιθανά αρωματικά έλαια [87]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Οι χρήσεις των μυκηναϊκών αρωματικών ελαίων [91]

Α) Αρωματικά έλαια αποθηκευμένα στο ανάκτορο [91]
Β) Προσφορές θρησκευτικού χαρακτήρα [92]
Γ) Πρακτικές επάλειψης, ραντισμού και σπονδής [112]
Δ) Χορηγίες σε συμπόσια [116]
Ε) Χορηγίες σε εργατικό προσωπικό [118]
ΣΤ) Προσφορά δώρων [120]

ΕΝΟΤΗΤΑ B: ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Ḫattuša [127]

Α) Θρησκευτικό τελετουργικό [131]
Β) Τα έθιμα της γέννας: σπονδή αρωματικού ελαίου και επάλειψη της μητέρας και του νεογέννητου παιδιού [146]
Γ) Τα έθιμα του γάμου: επάλειψη του κεφαλιού της νύφης [147]
Δ) Χρίση βασιλέως [148]
Ε) Ταφικό τελετουργικό (šalliš waštaiš) [149]
ΣΤ) Διπλωματικά δώρα [151]
Ζ) Κοσμητική χρήση των αρωματικών ελαίων: επάλειψη του σώματος [152]
Η) Άλλες καθημερινές χρήσεις [153]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Ugarit [155]

Α) Καταγραφές οικονομικού χαρακτήρα [161]
Β) Θρησκευτικό τελετουργικό [165]
Γ) Ταφικό τελετουργικό [173]
Δ) Συμπόσια: επάλειψη του σώματος [175]
Ε) Απελευθέρωση δούλου: επάλειψη του κεφαλιού με έλαιο [175]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα του Emar [177]

Α) Θρησκευτικό τελετουργικό [179]
Β) Ταφικό τελετουργικό [185]
Γ) Επάλειψη τραπεζών με έλαιο [185]
Δ) Καταγραφές οικονομικού χαρακτήρα [185]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Akhetaten [187]

Α) Διπλωματικά δώρα [189]
Β) Υποδοχή ξένων επισκεπτών [192]
Γ) Επάλειψη του κεφαλιού των πρεσβευτών [192]
Δ) Επάλειψη του κεφαλιού των μελλόνυμφων κοριτσιών [192]
Ε) Χρίση βασιλέων [193]
ΣΤ) Θρησκευτικό τελετουργικό: επάλειψη των αγαλμάτων των θεών και καύση θυμιάματος [194]
Ζ) Ταφικές πρακτικές: επάλειψη του σώματος του νεκρού και καύση θυμιάματος [196]
Η) Χρίση ιερέως [198]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα του Nuzi και της Alalaḫ [199]

Nuzi [200]
Alalaḫ [206]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Aššurn [209]

Α) Θρησκευτικό τελετουργικό [211]
Β) Χρίση βασιλέως [214]
Γ) Τα έθιμα του γάμου: επάλειψη του κεφαλιού της νύφης [215]
Δ) Συμπόσια [215]
Ε) Σύναψη συνθήκης [215]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Τα αρωματικά έλαια στα κείμενα της Nippur [217]

Α) Θρησκευτικό τελετουργικό [220]
Β) Ταφικό τελετουργικό [223]
Γ) Διανομές σε διάφορα άτομα [224]
Δ) Άλλες καθημερινές χρήσεις [224]

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ – ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: Οι χρήσεις των αρωματικών ελαίων στη μυκηναϊκή Ελλάδα και την ανατολική Μεσόγειο: σύγκριση και αξιολόγηση των γραπτών πηγών [227]

Α) Θρησκευτικό τελετουργικό [235]
Β) Χορηγίες σε συμπόσια [247]
Γ) Επάλειψη ενδυμάτων [255]
Δ) Επεξεργασία μαλλιού και μάλλινων υφασμάτων [256]
Ε) Διανομές σε προσωπικό – καθημερινή ζωή [258]
ΣΤ) Διεθνείς συναλλαγές – υποδοχή ξένων επισκεπτών [261]
Ζ) Ταφικό τελετουργικό [266]

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ [270]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13: Η ιδεολογία της χρήσης των αρωματικών ελαίων: προεκτάσεις και συμβολισμοί [277]

Α) Θρησκευτικό τελετουργικό [288]
Β) Διαβατήρια έθιμα [295]
Γ) Σύναψη συνθηκών [308]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14: Τα αρωματικά έλαια στη μυκηναϊκή κοινωνία: συμπεράσματα [311]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Παράρτημα Α’: Οι πινακίδες της σειράς Fp(1) της Κνωσού [329]
Παράρτημα Β’: Οι πινακίδες της σειράς Fr της Πύλου [331]
Παράρτημα Γ’: Κείμενα από τη Ḫattuša [339]
Παράρτημα Δ’: Κείμενα από την Ugarit [371]
Παράρτημα Ε’: Κείμενα από το Emar [378]
Παράρτημα ΣΤ’: Κείμενα από την Akhetaten [379]
Παράρτημα Ζ’: Κείμενα από το Nuzi [384]
Παράρτημα Η’: Κείμενα από την Alalah [388]
Παράρτημα Θ’: Κείμενα από την Aššur και την Calah [389]
Παράρτημα Ι’: Κείμενα από τη Nippur [392]
Παράρτημα ΙΑ’: Κείμενα από τον Επικό Κύκλο [395]
Παράρτημα ΙΒ’: Κείμενα από την Παλαιά Διαθήκη [410]
Παράρτημα ΙΓ’: Συλλαβογράμματα και αριθμητικά της μυκηναϊκής Γραμμικής Β γραφής [412]
Παράρτημα ΙΔ’: Τα σημεία (γράμματα) της σφηνοειδούς αλφαβητικής ουγκαριτικής γραφής [413]

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ [415]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [459]

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΕΙΜΕΝΩΝ [553]

SUMMARY [571]