1912-2012. Εκατό χρόνια έρευνας στην προϊστορική Μακεδονία. Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 22-24 Νοεμβρίου 2012

Ευαγγελία Στεφανή, Νίκος Μερούσης & Αναστασία Δημουλά (επιμέλεια)

Πόλη: Θεσσαλονίκη

Έτος: 2014

Εκδότης: Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Περιγραφή: Μαλακό εξώφυλλο, 718 σ., πολυάριθμες α/μ εικόνες, σχέδια, πίνακες μέσα στο κείμενο, 28,5x21 εκ.

Από τον πρόλογο

Τα 100 χρόνια της απελευθερωμένης από τον οθωμανικό ζυγό Θεσσαλονίκης γιορτάστηκαν το 2012 με σειρά εκδηλώσεων, εκθέσεων και πολιτιστικών γεγονότων από πολλούς φορείς σε όλη την πόλη. Στο πλαίσιο του εορτασμού το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης πέρα από την περιοδική έκθεση «Αρχαιολογία στα μετόπισθεν. Στη Θεσσαλονίκη των ταραγμένων χρόνων 1912-1922» και τον σχετικό κατάλογο της, οργάνωσε και το διεθνές συνέδριο για τα 100 χρόνια προϊστορικής έρευνας στη Μακεδονία, η επιτυχία του οποίου επικυρώθηκε με την αθρόα συμμετοχή επιστημόνων από πολλές χώρες και διάφορες ειδικότητες, οι οποίοι έχουν αφοσιωθεί στη μελέτη των πολιτισμικών χαρακτηριστικών του μακεδονικού χώρου κατά την προϊστορική εποχή.

Οι ανακοινώσεις στο συνέδριο κάλυψαν ένα ευρύτατο πεδίο γνωστικών αντικειμένων της προϊστορικής αρχαιότητας και έδειξαν την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη Μακεδονία σε πολλούς σχετικούς τομείς, ενώ οι ενδιαφέρουσες συζητήσεις που διεξήχθησαν έδωσαν την ευκαιρία ανάδειξης των διαφορετικών απόψεων τόσο για καθαρά επιστημονικά ζητήματα όσο και τη σχέση της αρχαιολογίας με την κοινωνία.

Περιεχόμενα

Πρόλογος | Foreword [5]
Σημείωμα των επιμελητών | Editors’ note [7]
Στιγμιότυπα του συνεδρίου | Conference snapshots [9]
Συντομογραφίες | Abbreviations [21]

Γιώργος Χ. Χουρμουζιάδης, Οι αρχαιολογικές έρευνες στη Βόρεια Ελλάδα και το ιστορικό περιεχόμενο της Προϊστορίας [23-27]

Η ιστορία της προϊστορικής έρευνας στη Μακεδονία: ιστορικές και κριτικές προσεγγίσεις

Κατερίνα Ρωμιοπούλου, Οι αρχές της προϊστορικής έρευνας στη Μακεδονία [31-36]

Αικατερίνη Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και οι προϊστορικές σπουδές [37-43]

Ken Wardle, The contribution of the British School at Athens and its members to a century of prehistoric research in Macedonia [45-56]

René Treuil, A century of research in Dikili Tash [57-65]

Στρατής Παπαδόπουλος & Νεραντζής Νεραντζής, Η προϊστορική έρευνα στη Θάσο: 1922-2012 [67-90]
Κείμενο

Aikaterini Kanatselou & Andrew Shapland, Eustratios Pelekidis and the British Salonika Force Museum [91-100]

Μαρία Παππά, Το έργο του W.A. Ηeurtley στη Μακεδονία μέσα από το αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής [101-112]
Κείμενο

Georgia Kourtessi-Philippakis, Lithics in the Prehistory of Macedonia: historical and methodological approaches [113-122]

Επισκοπήσεις

Νίκος Ευστρατίου, Η παλαιολιθική έρευνα στη Μακεδονία: σε αναζήτηση της δυναμικής της [125-132]

Κώστας Κωτσάκης, Εκατό χρόνια νεολιθικής έρευνας στη Μακεδονία: τάσεις και κατευθύνσεις [133-140]

Στέλιος Ανδρέου, Εκατό χρόνια έρευνας στην Εποχή του Χαλκού της Μακεδονίας: τι άλλαξε; [141-152]

Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, H αρχαιολογική έρευνα στη Μακεδονία της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Απολογισμός και προοπτικές [153-178]

Χρονολόγηση-Θέσεις και Εποχές

Νένα Γαλανίδου & Νίκος Ευστρατίου, Νεάντερνταλ στη Μακεδονία [181-194]

Ανδρέας Ι. Ντάρλας, Αναζητώντας την ταυτότητα και τη σπουδαιότητα του σπηλαίου Πετραλώνων για την ελληνική και ευρωπαϊκή Προϊστορία [195-204]

Γιάννης Μανιάτης, Χρονολόγηση με άνθρακα-14 των μεγάλων πολιτισμικών αλλαγών στην προϊστορική Μακεδονία: πρόσφατες εξελίξεις [205-222]

Despoina Kondopoulou, Christina Rathossi, Elina Aidona, Gregory Fanjat, Evdokia Tema & Konstantinos Efthimiadis, Intensity of the Earth’s magnetic field in prehistoric Macedonia: a multidisciplinary approach for material selection [223-231]

Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη, Περί προϊστορικών θέσεων στη δυτική Μακεδονία: νομοί Κοζάνης και Γρεβενών [233-250]

Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Henrieta Todorova, Ιωάννης Ασλάνης, Ivan Vajsov & Μάγδα Βάλλα, Γεωφυσική έρευνα και αρχαιολογική πραγματικότητα στον νεολιθικό οικισμό Προμαχών-Topolniĉa [251-260]
Κείμενο

Ιωάννα Μαυροειδή, Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στη Μακεδονία. Μια συνθετική επαναπροσέγγιση των αρχαιολογικών δεδομένων [261-270]

Αικατερίνη Παπαευθυμίου-Παπανθίμου & Εύη Παπαδοπούλου, Αρχοντικό Γιαννιτσών, ένας οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στη Μακεδονία [271-280]

Δόμνα Ισαακίδου, Η στρωματογραφική ακολουθία του νότιου τομέα του προϊστορικού οικισμού του Αρχοντικού Γιαννιτσών [281-289]

Ιωάννης Ασλάνης, Η Μέση Εποχή Χαλκού στη Μακεδονία [291-298]
Κείμενο

Barbara Horejs & Reinhard Jung, Η προϊστορική Όλυνθος. Μια τούμπα της Εποχής του Χαλκού ανάμεσα στα Καρπάθια και στο Αιγαίο [299-302]
Κείμενο

Stefanos Gimatzidis, Does time stand still in the Aegean? Early Iron Age chronology at Kastanas revisited [303-312]
Κείμενο

Ο χώρος και οι νοηματοδοτήσεις του

Stavros Kotsos, Settlement and housing during the 6th millennium BC in western Thessaloniki and the adjacent Langadas province [315-322]
Κείμενο

Χριστίνα Ζιώτα, Ο οικισμός του Κλείτου Κοζάνης στο ευρύτερο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Νεότερης και Τελικής Νεολιθικής περιόδου [323-336]

Αρετή Χονδρογιάννη-Μετόκη, Αρχιτεκτονικές μορφές της Προϊστορίας στην κοιλάδα του μέσου ρου του Αλιάκμονα [337-348]

Γεωργία Στρατούλη, Νίκος Κατσικαρίδης, Τάσος Μπεκιάρης & Βασιλική Τζεβελεκίδη, Ενσωματώνοντας το παρελθόν, προσδιορίζοντας το παρόν, νοηματοδοτώντας το μέλλον: αναγνώριση και ερμηνεία πρακτικών δομημένης (εν)απόθεσης στο νεολιθικό οικισμό Αυγής Καστοριάς στη Βόρεια Ελλάδα [349-358]
Κείμενο

Εβίτα Καλογηροπούλου, Αναζητώντας κοινωνικές ταυτότητες: η συμβολή των θερμικών κατασκευών στην οργάνωση του χώρου στη νεολιθική Μακεδονία [359-372]

Σταμάτης Χατζητουλούσης, Τάσος Σιάνος, Γιάννης Σταυριδόπουλος & Κοσμάς Τουλούμης, Περίκλειστος κόσμος. Μια συζήτηση για τους περιβόλους στην προϊστορική Μακεδονία με αφορμή το Δισπηλιό Καστοριάς [373-380]
Κείμενο

Ευαγγελία Στεφανή, Κοινοτικά έργα και μνημειακότητα στους οικισμούς της Μακεδονίας κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού [381-398]
Κείμενο

Παλαιοπεριβάλλον – Αρχαιοβοτανική – Ζωοαρχαιολογία / Φυσική Ανθρωπολογία 

Κατερίνα Κούλη, Μεταβολές στη βλάστηση της Μακεδονίας κατά το Μέσο Ολόκαινο: ανθρωπογενής επίδραση ή απόκριση στην κλιματική διακύμανση; [401-408]

Μαρία Ντίνου, Η φυσική βλάστηση και οι προϊστορικές κοινότητες της Μακεδονίας. Μια σύνθεση των πληροφοριών της ανθρακολογικής έρευνας [409-417]

Σουλτάνα-Μαρία Βαλαμώτη, Φυτά και άνθρωποι στην προϊστορική Βόρεια Ελλάδα. Τα αρχαιοβοτανικά δεδομένα [419-424]

Vasiliki Tzevelekidi, Paul Halstead & Valasia Isaakidou, Invitation to dinner. Practices of animal consumption and bone deposition at Makriyalos I (Pieria) and Toumba Kremastis Koiladas (Kozani) [425-436]
Κείμενο

George Kazantzis, The vertebrate fauna from a Late Neolithic settlement in eastern Macedonia. Τhe case of Promachon sector – preliminary results [437-451]

Τατιάνα Θεοδωροπούλου, Οι αλιευτικές δραστηριότητες στην Προϊστορία της Βόρειας Ελλάδας: ένα πανόραμα των αρχαιοζωολογικών δεδομένων [453-464]

Ρένα Βεροπουλίδου, Όψεις της διατροφής και του υλικού πολιτισμού της Νεολιθικής και της Εποχής Χαλκού στην κεντρική Μακεδονία. Μια οστρεοαρχαιολογική προσέγγιση [465-475]
Κείμενο

Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, Αρχαίο DNA: εφαρμογές, προοπτικές, περιορισμοί [477-488]

Από τα αντικείμενα στις ιδέες: Τεχνολογίες – Τεχνουργήματα – Επικοινωνία

Anastasia Dimoula, Areti Pentedeka & Konstantinos Filis, Lete I. The pottery of a neolithic site in central Macedonia 100 years after [491-503]
Κείμενο

Dushka Urem-Kotsou, Anna Papaioannou, Trisevgeni Papadakou, Niki Saridaki & Zoe Intze, Pottery and stylistic boundaries. Early and middle neolithic pottery in Macedonia [505-517]

Παρασκευή Γιούνη, Συνταγές υλικών και κεραμική παραγωγή των νεολιθικών οικισμών της ανατολικής Μακεδονίας [519-526]

Δήμητρα Μαλαμίδου, Ταυτότητες ανθρώπων και διακοσμημένα κεραμικά σκεύη κατά τη Νεότερη Νεολιθική στη Βόρεια Ελλάδα: παραδείγματα από την κεραμική παράδοση «μαύρο σε ερυθρό» [527-536]

Μαρίνα Σωφρονίδου & Σαράντης Δημητριάδης, Συνέχειες και ασυνέχειες στην κεραμική των πρώιμων φάσεων του νεολιθικού Δισπηλιού [537-548]

Ευαγγελία Βούλγαρη, Εικόνες και αφηγήσεις από τα διακοσμημένα θραύσματα του Δισπηλιού [549-560]

Γιώργος Δελιόπουλος, Ιωάννης Παπαδιάς & Αικατερίνη Παπαευθυμίου-Παπανθίμου, Η κεραμική παράδοση των προχωρημένων φάσεων της Πρώιμης Εποχής Χαλκού στη Μακεδονία [561-573]

Ευαγγελία Βλιώρα, Ευαγγελία Κυριατζή & Στέλιος Ανδρέου, Η κατανάλωση της κεραμικής και η ενδοκοινοτική οργάνωση στο τέλος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στη Μακεδονία: παρατηρήσεις στη χειροποίητη κεραμική από την Τούμπα Θεσσαλονίκης [575-584]

Tobias Krapf, The Late Bronze Age pottery of Macedonia: comparisons with the plain of Korçë [585-597]

Odysseas Kakavakis, In search of social networks during the Neolithic Period in Macedonia Northern Greece): the case of chipped stone industries [599-606]

Ουρανία Πάλλη, Ο χαλαζίας ως πρώτη ύλη στις λιθοτεχνίες της προϊστορικής Μακεδονίας [607-614]
Κείμενο

Σοφία Λύχνα & Μαρία Χάδου, Η λιθοτεχνία του Ηλιότοπου, μιας προϊστορικής θέσης του ανατολικού Λαγκαδά [615-624]

Νίκος Μερούσης, «Είμαστε μόνοι τριγυρισμένοι από νεκρές εικόνες». Προβλήματα των νεολιθικών μαρμάρινων ανθρωπόμορφων ειδωλίων με αφορμή παραδείγματα από την Ημαθία [625-638]

Στράτος Νανόγλου, Η αναπαράσταση των ανθρώπων στη νεολιθική Μακεδονία [639-644]
Κείμενο

Μαριάννα Νικολαΐδου & Φώτης Υφαντίδης, Ταξίδια του νεολιθικού Spondylus. Αρχαιολογικές καταδύσεις στα βαθιά νερά της αιγαιακής Προϊστορίας [645-659]
Κείμενο

Χρύσα Τσαγκούλη, Η μουσική στις προϊστορικές κοινωνίες. Η περίπτωση του νεολιθικού οικισμού του Δισπηλιού Καστοριάς [661-670]

Μουσειολογία / Κοινωνική Αρχαιολογία

Δημήτριος Β. Γραμμένος, Θεωρητική αρχαιολογία και νέα μουσειολογία [673-676]

Αναστασία Χουρμουζιάδη, Ευτυχώς, τα στεφάνια μας είναι ακάνθινα [677-683]
Κείμενο

Κοσμάς Τουλούμης, Οι αρχαιολόγοι και οι αρχαιο-«λόγοι». Οι ταυτότητες των ερευνητών, οι «λόγοι» και η αναπλαισίωσή τους στην προϊστορική αρχαιολογία της Μακεδονίας [685-693]
Κείμενο

Δήμητρα Κοκκινίδου & Μαριάννα Νικολαΐδου, Από τη «Θεά της Παλαιάς Ευρώπης» στην αρχαιολογία του φύλου: η κληρονομιά της Marija Gimbutas [695-706]
Κείμενο

Κώστας Κωτσάκης, Επίλογος: πού είμαστε τώρα, πού θα είμαστε αύριο / Epilogue: where we stand now, where we will be tomorrow [707-711]

Κατάλογος συμμετεχόντων [713]
List of contributors [716]