Το Γεωμετρικό Νεκροταφείο της Έλτυνας

Γιώργος Ρεθεμιωτάκης & Μαρία Εγγλέζου

Πόλη: Ηράκλειο

Έτος: 2010

Εκδότης: Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Κρητολογικών Σπουδών

Περιγραφή: Σκληρό εξώφυλλο, 210 & 23 σ., 176 πιν., 6 εικόνες

Από την εισαγωγή

Η αρχαία κρητική πόλη Ελτυναία, Ελτυνία ή Έλτυνα εκτεινόταν στη μικρή, αλλά εύφορη κοιλάδα των Πεζών, που βρίσκεται δεκαπέντε χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου και της Κνωσού. Η παρούσα πραγματεία αποτελεί δημοσίευση συνόλου από σωστική ανασκαφή της ΚΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η οποία πραγματοποιήθηκε κάτω από τις γνωστές δύ­σκολες συνθήκες, που συνοδεύουν ανασκαφές αυτού του είδους. Αποτέλεσμα αυτών των δυσκολιών, αλλά και απρόβλεπτων καταστάσεων που προέκυψαν στην συνέχεια, ήταν η μη ολοκλήρωσή της παρά το μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσίαζε και το πλήθος και την σημασία των ευρημάτων.

Η πραγματοποίηση ανασκαφών και ερευνών πεδίου σε οικισμούς και νεκροταφεία των Πρώιμων Ιστορικών χρόνων στην κεντρική Κρήτη εξακολουθεί να αποτελεί ζητούμενο για την έρευνα, ενώ η αντίστοιχη εικόνα στο επίπεδο της δημοσίευσης είναι ιδιαίτερα ετεροβαρής αφού μόνο τα μεγάλα νε­κροταφεία της Κνωσού και των Αρκάδων, έχουν τύχει μέχρι σήμερα επαρκούς δημοσίευσης. Η ελλι­πής και αποσπασματική εικόνα δυσχεραίνει την προσέγγιση ζητημάτων, όπως η σχέση αστικού και περιβάλλοντος χώρου, τα πρότυπα εγκατάστασης στην ενδοχώρα και οι συναφείς ιδεολογικοπολιτικοί μηχανισμοί προώθησης και εφαρμογής, οι σχέσεις των κεντρικών με τα περιφερειακά εργαστήρια κε­ραμικής, η εσωτερική κυκλοφορία προϊόντων πολυτέλειας και κύρους, οι άξονες επικοινωνίας και διακίνησης αγαθών και τέλος οι παράγοντες που καθόρισαν την δημιουργία ζωνών επιρροής και το πραγματικό αποτύπωμα τους στον γεωγραφικό χώρο. Τα ζητήματα αυτά είναι ζωτικής σημασίας για την αποτίμηση και απόδοση σε υπαρκτό χώρο και χρόνο του υλικού και ιδεολογικού υπόβαθρου πάνω στο οποίο δομήθηκε ο κοινωνικός και πολιτικός ιστός των πρώιμων ελληνικών πόλεων και της αν­τίστοιχης «πολιτείας» επί του κρητικού εδάφους.

Με αφορμή την παρούσα δημοσίευση θίγονται στα επιμέρους κεφάλαια θέματα αυτής της τάξης, που αφορούν ιδιαίτερα στους μηχανισμούς διαχείρισης χώρου και παγίωσης μιας ζώνης επιρροής σε περιοχές γύρω από το μεγάλο αστικό κέντρο της Κνωσού. Τα στοιχεία από την ανασκαφή του γεω­μετρικού νεκροταφείου της Ελτυνας, που θα παρουσιασθούν αναλυτικά στις σελίδες του βιβλίου, τεκ­μηριώνουν το εύρος και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτής της επιρροής. 

Περιεχόμενα

Εικόνες  [9]

Πρόλογος [13]

Βραχυγραφίες χρονολογικών περιόδων – Βιβλιογραφία  [15]

Εισαγωγή  [23]

ΜΕΡΟΣ Α: ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ-ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

Τομή 1 [29]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [29]
Κοσμήματα: Ψήφοι [32]

Τομή 2 [33]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [33]

Τάφος 1 [34]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [34]

Τάφος 2 [35]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [35]
Οπλισμός: Δόρατα- Εγχειρίδια [40]

Τάφος 3 [41]
Κατάλογος ευρημάτων: Κεραμική [41]

Τάφος 4 [42]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [42]
Κοσμήματα: Ψήφοι- Πόρπες- Περόνες [45]
Οπλισμός: Εγχειρίδια [45]
Εργαλεία [46]

Τάφος 5 [46]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική  [46]
Κοσμήματα: Δακτυλίδια-Πόρπες [47]

Τάφος 6 [47]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [48]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Πόρπες- Περόνες- Δακτυλίδια [48]
Οστέινο σκήπτρο [51]
Οπλισμός: Εγχειρίδια [51]

Τάφος 7 [52]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [52]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Δακτυλίδια [53]
Οπλισμός: Δόρατα [54]
Εργαλεία [54]

Τάφος 8 [54]

Τάφος 9 [55]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [55]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Πόρπες [56]

Τάφος 10 [56]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [58]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Πόρπες-Περόνες-Διάδημα [78]
Οπλισμός: Δόρατα-Εγχειρίδια [79]
Εργαλεία: Οβελοί [80]

Τάφος 11 [80]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [81]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Πόρπες-Περόνες [83]
Οπλισμός: Δόρατα-Εγχειρίδια [83]
Εργαλεία: Οβελοί-Κρεάγρα [84]

Τάφος 12 [85]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [85]
Κοσμήματα: Πόρπες [87]

Τάφος 13 [87]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [88]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Πόρπες-Περόνες-Δακτυλίδια [88]

Τάφος 14 [90]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [90]
Κοσμήματα: Ψήφοι-Πόρπες-Περόνες [93]
Οπλισμός: Εγχειρίδια [95]

Τάφος 15 [95]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [96]

Τάφος 16 [96]
Κατάλογος ευρημάτων:
Κεραμική [97]
Κοσμήματα: Ψήφοι [98]
Οπλισμός: Δόρατα-Εγχειρίδια [98]

ΜΕΡΟΣ Β: ΚΕΡΑΜΙΚΗ

Ο πίθος [101]
Το πώμα [115]
Ο αμφορέας [119]
Ο αμφορίσκος [123]
Ο ψευδόστομος αμφορέας [125]
Ο ασκός [126]
Η υδρία [127]
Η οινοχόη [129]
Η οινοχόη-φλασκί [135]
Η πρόχους πρωτογεωμετρικού τύπου [136]
Το προχοΐδιο [137]
Η μαγειρική πρόχους [138]
Η λήκυθος [138]
Το φοινικικό ληκύθιο [142]
Ο αρύβαλλος [143]
Το θήλαστρο [145]
Η πυξίδα [146]
Το μικρό κωνικό πώμα [149]
Ο κρατήρας [150]
Ο κάλαθος [152]
Ο σκύφος [155]
Το κύπελλο [159]
Ο δίσκος [162]
Η λεκάνη [163]
Το λεκανόσχημο αγγείο [163]
Ο κέρνος [163]

ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ
Η ψήφος [165]
Η πόρπη [168]
Η περόνη [170]
Το δακτυλίδι [171]
Το διάδημα [172]

ΟΠΛΙΣΜΟΣ
Το δόρυ [173]
Το εγχειρίδιο [174]

ΕΡΓΑΛΕΙΑ
Η λεπίδα [175]
Ο οβελός [176]
Η κρεάγρα [177]

MΕΡΟΣ Γ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΤΥΝΑΣ

Κεραμική [181]

Κοσμήματα-Όπλα-Εργαλεία [186]

ΟΙ ΤΑΦΟΙ, Η ΤΑΦΗ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΟΛΑΤΡΕΙΑΣ

Α. Τύποι τάφων-Χρονολόγηση-Μορφικά χαρακτηριστικά [188]

Β. Πρακτικές ταφής και νεκρολατρείας. Διάσημα αξιώματος και εσχατολογικοί συμβολισμοί [190]

ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ [197]

SUMMARY [204]

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΤΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΙΔΗ [207]

ΠΙΝΑΚΕΣ [1-176]

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Χαράλαμπος Κριτζάς, ‘Φοινικήια γράμματα: νέα αρχαϊκή επιγραφή από την Έλτυνα’ [1-26]