MESOHELLADIKA – MΕΣΟΕΛΛΑΔΙΚΑ. La Grèce continentale au Bronze Moyen – Η ηπειρωτική Ελλάδα στη Μέση Εποχή του Χαλκού – The Greek Mainland in the Middle Bronze Age
Edited by Anna Philippa-Touchais, Gilles Touchais, Sofia Voutsaki & James Wright
City: Athens
Year: 2010
Publisher: École française d’Athènes
Series: BCH Supplément 52
Description: Paperback, 1046 p., 467 b/w ill., 12 colour ill., drawings, maps, tables, 24x18,7cm
Actes du colloque international organisé par l’École française d’Athènes, en collaboration avec l’American School of Classical Studies at Athens et le Netherlands Institute in Athens, Athènes, 8-12 mars 2006.
Abstract
During the first half of the 2nd millennium BC, as the first palaces appear in Crete and the Minoan civilisation is flourishing, the Greek mainland goes through what is considered a period of stagnation, if not decline and social regression: the Middle Helladic period. The Middle Bronze Age in the Greek mainland has received very little attention, perhaps because of the relative austerity of the material culture and the absence of overt social differentiation. However, a wealth of research over the past several decades, that derives from both recent discoveries and the re-examination of older data, requires us to revise this picture. In fact, it is nowadays suggested that the Middle Helladic period witnessed profound cultural, social and political transformations which laid the basis for the emergence of the Mycenaean civilisation. It was therefore deemed necessary to reassess developments during the period by organising the first international conference dedicated exclusively to the Middle Helladic period. The Proceedings of the conference, which brings together about one hundred contributions on different aspects of Middle Helladic culture is the first publication to throw light on an obscure and neglected period of Aegean prehistory.
Contents
Préface, par Dominique Mulliez, Directeur de l’EFA, Stephen V. Tracy, Directeur de l’ASCSA et Gert Jan van Wijngaarden, Directeur du NIA
Introduction
Liste des abréviations
Conférence inaugurale, par Oliver Dickinson: ‘The “Third World” of the Aegean? Middle Helladic Greece revisited’ [13-27]
I. ΤOPOGRAPHIE ET HABITAT
Katie Demakopoulou & Nicoletta Divari-Valakou, ‘The Middle Helladic settlement on the Acropolis of Midea’ [31-44]
Άλκηστη Παπαδημητρίου, ‘Οι ανασκαφές στο Νοσοκομείο του Άργους’ [45-56]
Kim Shelton, ‘Living and dying in and around Middle Helladic Mycenae’ [57-65]
Eleni Konsolaki-Yiannopoulou, ‘The Middle Helladic establishment at Megali Magoula, Galatas (Troezenia)’ [67-76]
Joost Crouwel, ‘Middle Helladic occupation at Geraki, Laconia’ [77-86]
Eλένη Zαββού, ‘Eυρήματα της μεσοελλαδικής και της πρώιμης μυκηναϊκής εποχής από τη Σπάρτη και τη Λακωνία’ [87-99]
Jack L. Davis & Sharon R. Stocker, ‘Early Helladic and Middle Helladic Pylos: The Petropoulos trenches and Pre-Mycenaean remains on the Englianos ridge’ [101-106]
Jörg Rambach, ‘Πρόσφατες έρευνες σε μεσοελλαδικές θέσεις της δυτικής Πελοποννήσου’ [107-119]
Søren Dietz & Maria Stavropoulou-Gatsi, ‘Pagona and the Transition from Middle Helladic to Mycenaean in northwestern Peloponnese’ [121-128]
Lena Papazoglou-Manioudaki, ‘The Middle Helladic and Late Helladic I periods at Aigion in Achaia’ [129-141]
Eva Alram-Stern, ‘Aigeira and the beginning of the Middle Helladic period in Achaia’ [143-150]
Michaela Zavadil, ‘The Peloponnese in the Middle Bronze Age: An overview’ [151-163]
Walter Gauss & Rudolfine Smetana, ‘Aegina Kolonna in the Middle Bronze Age’ [165-174]
Naya Sgouritsa, ‘Lazarides on Aegina: Another prehistoric site’ (poster) [175-180]
Γιάννος Γ. Λώλος, ‘Σκλάβος: ένα μεσοελλαδικό ορόσημο στη νότια ακτή της Σαλαμίνος’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [181-185]
Γιάννα Βενιέρη, ‘Νέα στοιχεία για την κατοίκηση στη νότια πλευρά της Ακρόπολης των Αθηνών κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο: ευρήματα από την ανασκαφή στο οικόπεδο Μακρυγιάννη’ [187-198]
Όλγα Κακαβογιάννη & Κερασία Ντούνη, ‘Η Μεσοελλαδική εποχή στη νοτιοανατολική Αττική’ [199-210]
Konstantinos Kalogeropoulos, ‘Middle Helladic human activity in eastern Attica: The case of Brauron’ [211-221]
Jeannette Forsén, ‘Aphidna in Attica revisited’ [223-234]
†Μαρία Οικονομάκου, ‘Μεσοελλαδικές θέσεις στη Λαυρεωτική και τη νοτιοανατολική Αττική’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [235-242]
Nikolas Papadimitriou, ‘Attica in the Middle Helladic period’ [243-257]
Φωτεινή Σαράντη, ‘Νέοι οικισμοί της Μέσης Εποχής του Χαλκού στην επαρχία Ναυπακτίας’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [259-267]
Sylvie Müller Celka, ‘L’occupation d’Érétrie (Eubée) à l’Helladique Moyen’ (poster) [269-279]
Λιάνα Παρλαμά, Mαρία Θεοχάρη, Σταμάτης Μπονάτσος, Xριστίνα Pωμανού & Γιάννης Mάνος, ‘Παλαμάρι Σκύρου: η πόλη της Mέσης Xαλκοκρατίας’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [281-289]
Anthi Batziou-Efstathiou, ‘Kastraki, a new Bronze Age settlement in Achaea Phthiotis’ [291-300]
Βασιλική Αδρύμη-Σισμάνη, ‘Το Διμήνι στη Μέση Εποχή Χαλκού’ [301-313]
Λεωνίδας Π. Χατζηαγγελάκης, ‘Νεότερα ανασκαφικά δεδομένα της Μέσης Εποχής Χαλκού στο Νομό Καρδίτσας’ [315-329]
II. PRATIQUES FUNÉRAIRES ET ANTHROPOLOGIE PHYSIQUE
Anna Lagia & William Cavanagh, ‘Burials from Kouphovouno, Sparta, Lakonia’ [333-346]
Eleni Milka, ‘Burials upon the ruins of abandoned houses in the Middle Helladic Argolid’ [347-355]
Ελένη Παλαιολόγου, ‘Μεσοελλαδικοί τάφοι από τη Μιδέα’ [357-365]
Olivier Pelon, ‘Les tombes à fosse de Mycènes : rupture ou continuité?’ [367-376]
Vassilis Aravantinos & Kyriaki Psaraki, ‘The Middle Helladic cemeteries of Thebes. General review and remarks in the light of new investigations and finds’ [377-395]
Laetitia Phialon, ‘Funerary practices in central Greece from the Middle Helladic into the Early Mycenaean period’ (poster) [397-402]
Vassilis P. Petrakis, ‘Diversity in form and practice in Middle Helladic and early Mycenaean elaborate tombs: An approach to changing prestige expression in changing times’ [403-416]
Maia Pomadère, ‘De l’indifférenciation à la discrimination spatiale des sépultures ? Variété des comportements à l’égard des enfants morts pendant l’HM-HR I’ [417-429]
Florian Ruppenstein, ‘Gender and regional differences in Middle Helladic burial customs’ [431-439]
Sevi Triantaphyllou, ‘Prospects for reconstructing the lives of Middle Helladic populations in the Argolid: Past and present of human bone studies’ [441-451]
Abi Bouwman, Keri Brown & John Prag, ‘Middle Helladic kinship: Families, faces and DNA at Mycenae’ [53-459]
Robert Arnott & Antonia Morgan-Forster, ‘Health and disease in Middle Helladic Greece’ [461-470]
Anne Ingvarsson-Sundström, ‘Tooth counts and individuals: Health status in the east cemetery and Barbouna at Asine as interpreted from teeth’ (poster) [471-477]
Fabian Kanz, Karl Grossschmidt & Jan Kiesslich, ‘Subsistence and more in Middle Bronze Age Aegina Kolonna: An anthropology of newborn children’ (poster) [479-487]
Leda Kovatsi, Dimitra Nikou, Sofia Kouidou-Andreou, Sevi Triantaphyllou, Carol Zerner & Sofia Voutsaki, ‘Ancient DNA analysis of human remains from Middle Helladic Lerna’ (poster) [489-494]
III. UNIVERS SYMBOLIQUE ET RITUEL
Evyenia Yiannouli, ‘Middle Helladic between Minoan and Mycenaean: On the symbolic meaning of offensive instruments’ [497-507]
Fritz Blakolmer, ‘The iconography of the Shaft Grave period as evidence for a Middle Helladic tradition of figurative arts?’ [509-519]
Anthi Theodorou-Mavrommatidi, ‘Defining ritual action. A Middle Helladic pit at the site of Apollo Maleatas in Epidauros’ [521-533]
Helène Whittaker, ‘Some thoughts on Middle Helladic religious beliefs and ritual and their significance in relation to social structure’ [535-543]
Alexandra Tranta-Nikoli, ‘Elements of Middle Helladic religious tradition and their survival in Mycenaean religion’ (poster) [545-548]
IV. CÉRAMIQUE ET CHRONOLOGIE
Michael B. Cosmopoulos, ‘The Middle Helladic stratigraphy of Eleusis’ [551-556]
Αικατερίνη Σταμούδη, ‘Η μεσοελλαδική κατοίκηση στο Κάστρο Λαμίας. Κεραμεικές ακολουθίες και ιδιαιτερότητες στην κοιλάδα του Σπερχειού’ [557-571]
Fanouria Dakoronia, ‘Delphi-Kirrha-Pefkakia via Spercheios valley: Matt-painted pottery as sign of intercommunication’ [573-581]
Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου & Δημήτρης Ν. Σακκάς, ‘Μεσοελλαδική κεραμική από το Αμούρι στην κοιλάδα του Σπερχειού’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [583-590]
Ελένη Φρούσσου, ‘Η μετάβαση από τη Μέση στην Ύστερη Εποχή Χαλκού στο Νέο Μοναστήρι Φθιώτιδας’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [591-601]
Kalliope Sarri, ‘Minyan and Minyanizing pottery. Myth and reality about a Middle Helladic type fossil’ [603-613]
John C. Overbeck, ‘The Middle Helladic origin of “Shaft-Grave Polychrome” ware’ [619]
Iro Mathioudaki, ‘“Mainland Polychrome” Pottery: Definition, chronology, typological correlations’ [621-633]
Walter Gauss, ‘Aegina Kolonna. Pottery classification and research database’ (poster) [635-640]
Sofia Voutsaki, Albert Nijboer & Carol Zerner, ‘Radiocarbon analysis and middle Helladic Lerna’ (poster) [641-647]
V. PRODUCTION, TECHNOLOGIE ET ÉCONOMIE
Δέσποινα Σκορδά, ‘Κίρρα: οι κεραμεικοί κλίβανοι του προϊστορικού οικισμού στη μετάβαση από τη μεσοελλαδική στην υστεροελλαδική εποχή’ [651-668]
Lindsay Spencer, ‘The regional specialisation of ceramic production in the EH III through MH II Period’ [669-681]
Evangelia Kiriatzi, ‘“Minoanising” pottery traditions in the southwest Aegean during the Middle Bronze Age: Understanding the social context of technological and consumption practice’ [683-699]
Maria Kayafa, ‘Middle Helladic metallurgy and metalworking: Review of the archaeological and archaeometric evidence from the Peloponnese’ [701-711]
Ιωάννης Δ. Φάππας, ‘Από τη Μέση στην Ύστερη Εποχή Χαλκού: μια οικοτεχνική δραστηριότητα στον Βοιωτικό Ορχομενό’ [713-719]
Armelle Gardeisen, ‘Approche comparative de contextes du Bronze Moyen égéen à travers les données de l’archéozoologie’ [721-732]
Gerhard Forstenpointner, Alfred Galik, Gerald E. Weissengruber, Stefan Zohmann, Ursula Thanheiser & Walter Gauss, ‘Subsistence and more in Middle Bronze Age Aegina Kolonna: Patterns of husbandry, hunting and agriculture’ [733-742]
Alfred Galik, Stefan Zohmann, Gerhard Forstenpointner, Gerald Weissengruber & Walter Gauss, ‘Subsistence and more in Middle Bronze Age Aegina Kolonna: Exploitation of marine resources’ (poster) [743-751]
VI. ORGANISATION ET ÉVOLUTION SOCIALES
John Bintliff, ‘The Middle Bronze Age through the surface survey record of the Greek Mainland: Demographic and sociopolitical insights’ [755-763]
Sofia Voutsaki, ‘The domestic economy in Middle Helladic Asine’ [765-779]
Anna Philippa-Touchais, ‘Settlement planning and social organisation in Middle Helladic Greece’ [781-801]
James C. Wright, ‘Towards a social archaeology of Middle Helladic Greece’ [803-815]
Louise A. Hitchcock & Anne P. Chapin, ‘Lacuna in Laconia: Why were there no Middle Helladic palaces?’ (poster) [817-822]
VII. RELATIONS EXTÉRIEURES ET INTERACTION
Peggy Sotirakopoulou, ‘The Cycladic Middle Bronze Age: A “Dark Age” in Aegean Prehistory or a dark spot in archaeological research?’ [825-839]
Donna May Crego, ‘Ayia Irini IV: A distribution center for the Middle Helladic World?’ (poster) [841-845]
Gerald Cadogan & Katerina Kopaka, ‘Coping with the offshore giant: Middle Helladic interactions with Middle Minoan Crete’ [847-858]
Luca Girella, ‘MH III and MM III: Ceramic synchronisms in the transition to the Late Bronze Age’ [859-873]
Aleydis Van de Moortel, ‘Interconnections between the western Mesara and the Aegean in the Middle Bronze Age’ [875-884]
Tomáš Alušík, ‘Middle Helladic and Middle Minoan defensive architecture: A comparison’ (poster) [885-889]
Christos Boulotis, ‘Koukonisi (Lemnos), un site portuaire florissant du Bronze Moyen et du début du Bronze Récent dans le Nord de l’Égée’ [891-907]
Vassilis P. Petrakis & Panagiotis Moutzouridis, ‘Grey ware(s) from the Bronze Age settlement of Koukonisi on Lemnos: First presentation’ (poster) [909-917]
Massimo Cultraro, ‘In death not separated. Evidence of Middle Bronze Age intramural burials at Poliochni on Lemnos’ [919-930]
Peter Pavúk, ‘Minyan or not? The second millennium grey ware in western Anatolia and its relation to mainland Greece’ [931-943]
Ιωάννης Ασλάνης, ‘Στοιχεία αρχιτεκτονικής από τη μεσοχαλκή Μακεδονία: τα δεδομένα από τον Άγιο Μάμα Νέας Ολύνθου’ [945-953]
Χριστίνα Ζιώτα, ‘Η δυτική Μακεδονία στην ύστερη τρίτη και στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. Οι ταφικές πρακτικές και οι κοινωνικές τους διαστάσεις’ [955-967]
Sevi Triantaphyllou, ‘Aspects of life histories from the Bronze Age cemetery at Xeropigado Koiladas, western Macedonia’ (poster) [969-974]
Aikaterini Papanthimou, †Angeliki Pilali & Evanthia Papadopoulou, ‘Archontiko Yiannitson: A settlement in Macedonia during the late third and early second millennium B.C.’ (poster) [975-980]
Λιάνα Στεφανή & Νίκος Μερούσης, ‘Αναζητώντας τη Μέση Εποχή του Χαλκού στη Μακεδονία. Παλιές και νέες έρευνες στην Ημαθία’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [981-986]
Ευτυχία Πουλάκη-Παντερμαλή, Ελένη Κλινάκη, Σοφία Κουλίδου, Ευτέρπη Παπαδοπούλου & Αναστάσιος Σύρος, ‘Η Μέση και η αρχή της Ύστερης Εποχής Χαλκού στην περιοχή του Μακεδονικού Ολύμπου’ (αναρτημένη ανακοίνωση) [987-993]
Kyriaki Psaraki & Stelios Andreou, ‘Regional processes and interregional interactions in Northern Greece during the early second millennium B.C.’ (poster) [995-1003]
Rozalia Christidou, ‘Middle Bronze Age bone tools from Sovjan, Southeastern Albania’ (poster) [1005-1012]
Γαρυφαλιά Μεταλληνού, ‘Η Μέση Χαλκοκρατία στα άκρα: η περίπτωση της Κέρκυρας’ [1013-1023]
Christina Merkouri, ‘MH III/LH I pottery from Vivara (Gulf of Naples, Italy). A contribution to the understanding of an enigmatic period’ [1025-1036]
Conclusion [1037-1039]