Η Ελλάδα στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο των Βαλκανίων κατά την 5η και 4η χιλιετία π.Χ.
Νίκος Παπαδημητρίου (επιμέλεια), με τη συνεργασία της Ζωής Τσιρτσώνη
Πόλη: Αθήνα
Έτος: 2010
Εκδότης: Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή – Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Περιγραφή: Μαλακό εξώφυλλο, 126 σ., έγχρωμες και ασπρόμαυρες εικόνες, σχέδια, χάρτες, πίνακες, 28,5x22,5 εκ.
Περίληψη
Με την ευκαιρία της φιλοξενίας της έκθεσης “Το ξεχασμένο παρελθόν της Ευρώπης. Η κοιλάδα του Δούναβη, 5000-3500 π.Χ.”, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού – Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, οργανώνει για συγκριτικούς σκοπούς μια παράλληλη παρουσίαση περίπου 90 αρχαιολογικών αντικειμένων από ελληνικές νεολιθικές θέσεις με κατοίκηση κατά την 5η και 4η χιλιετία π.Χ. Η παρουσίαση έχει ως στόχο να αναδείξει τις ομοιότητες αλλά και τις διαφορές μεταξύ της Ελλάδας και άλλων περιοχών της ΝΑ Ευρώπης πριν από 7.000 χρόνια και να εντάξει τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στον ελλαδικό και αιγαιακό χώρο την περίοδο αυτή σε ένα ευρύτερο ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο.
Η 5η χιλιετία π.Χ. ήταν περίοδος μεγάλης ακμής για τις νεολιθικές κοινότητες της Ελλάδας. Οι οικισμοί επεκτάθηκαν σημαντικά και απέκτησαν καλύτερη οργάνωση, η τεχνολογία σημείωσε σημαντικές προόδους – κυρίως με την επινόηση της μεταλλουργίας – και οι επαφές με άλλες περιοχές αυξήθηκαν δραματικά. Οι ομοιότητες που παρατηρούνται σε διάφορους τομείς του υλικού πολιτισμού με άλλες περιοχές των Βαλκανίων είναι πολλές και ενδιαφέρουσες. Αρκετοί τύποι ειδωλίων – ιδιαίτερα στη βόρεια Ελλάδα – έχουν σαφείς αναλογίες ως προς το σχήμα και τη διοακόσμηση με ειδώλια που κατασκευάζονταν στις περιοχές της σημερινής Σερβίας και Βουλγαρίας. Η κατεργασία του χαλκού ξεκινά και εδώ ήδη από την αρχή της 5ης χιλιετίας. Ορισμένα κοσμήματα από χρυσό, άργυρο, λίθο, πηλό ή όστρεο ανήκουν σε τύπους που απαντούν σε όλη την έκταση της ΝΑ Ευρώπης. Παραπλήσιες τεχνικές διακόσμησης πιστοποιούνται και σε διάφορες κατηγορίες κεραμικής.
Τι σημαίνουν αυτές οι ομοιότητες; Ήταν αποτέλεσμα άμεσων επαφών, ανταλλαγών, παραπλήσιων παραδόσεων ή απλώς μιας μακρόχρονης πολιτισμικής αλληλεπίδρασης με κοινές συνισταμένες σε όλο το εύρος της λεγόμενης “Παλαιάς Ευρώπης”; Και τι συνέβαινε στην Ελλάδα κατά την 4η χιλιετία, όταν οι περισσότεροι νεολιθικοί πολιτισμοί της ΝΑ Ευρώπης είχαν αρχίσει να παρακμάζουν; Τα ερωτήματα αυτά διαπραγματεύεται η έκθεση και ο κατάλογος που τη συνοδεύει, με τίτλο “Η Ελλάδα στο ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο των Βαλκανίων κατά την 5η και 4η χιλιετία”.
Περιεχόμενα
Ευχαριστίες [6]
Συντομογραφίες [8]
Χάρτης κυριότερων ανασκαμμένων θέσεων του ελλαδικού χώρου με κατοίκηση κατά την 5η και 4η χιλιετία π.Χ. [10]
Χρονολογικό διάγραμμα [14]
- Νίκος Παπαδημητρίου, ‘Εισαγωγή’ [16-29]
- Δημήτριος Β. Γραμμένος, ‘Οι νεολιθικές έρευνες στην Ελλάδα με έμφαση στη βόρεια κατά τις πρόσφατες δεκαετίες’ [30-37]
- Ιωάννης Ασλάνης, ‘H κατοίκηση στην Ελλάδα κατά την 5η και 4η χιλιετία π.Χ.’ [38-53]
- René Treuil, ‘Ειδώλια και ιδεολογία’ [54-65]
- Κώστας Κωτσάκης, ‘H κεραμική της Νεότερης Νεολιθικής στη βόρεια Ελλάδα’ [66-75]
- Κωνσταντίνος Ζάχος, ‘H μεταλλουργία στην Ελλάδα και στη ΝΑ Ευρώπη κατά την 5η και 4η χιλιετία π.Χ.’ [76-91]
- Ζωή Τσιρτσώνη, ‘To τέλος της Νεολιθικής εποχής στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια’ [92-103]
Βιβλιογραφία [104]