Η γυναικεία ενδυμασία στην ανακτορική Κρήτη. Πρόταση ανάγνωσης ενός κώδικα επικοινωνίας

Ευαγγελία Στεφανή

Πόλη: Θεσσαλονίκη

Έτος: 2013

Εκδότης: Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών

Σειρά: Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού. Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών Δημοσιεύματα αρ. 14

Περιγραφή: Μαλακό εξώφυλλο, 364 σ., 88 α/μ εικόνες, 11 γραφήματα, 42 έγχρωμοι πίνακες εικόνων, 28x21,5 εκ.

Από τον πρόλογο

H ενασχόληση μου με το γυναικείο μινωικό ένδυμα ξεκίνησε το 1993 με την έναρξη εκπόνησης της διδακτορικής μου διατριβής. Στα πρώτα στάδια της επεξεργασίας του θέματος είχα αντιληφθεί μόνο το κενό που υπήρχε στη βιβλιογραφία της μινωικής αρχαιολογίας σχετικά με αυτό το θέμα αλλά όχι τις ποικίλες προοπτικές που ανοίγονταν με την έρευνά του. Σταδιακά, όσο συνειδητοποιούσα τον «γυναικείο» χαρακτήρα του και ωρίμαζαν οι προβληματισμοί μου, αλλά και όσο εξοικειωνόμουν με τις θεωρητικές διαστάσεις του θέματος, άρχισα να κατανοώ πληρέστερα τη δυναμική του και να το προσεγγίζω όχι μόνο με επιστημονικό ενδιαφέρον αλλά και με αγάπη. Ο βασικός στόχος της έρευνάς μου, που ήταν η ανίχνευση της κοινωνικής σημασίας του ενδύματος, μέσω της θεώρησής του ως κώδικα επικοινωνίας, διήλθε αρκετών σταδίων διαμόρφωσης παράλληλα με την πορεία των δικών μου σκέψεων και μέσα από το πρίσμα των προβληματισμών της διεθνούς βιβλιογραφίας. Το αποτέλεσμα της έρευνας που έγινε, αποτελεί πρόταση ανάγνωσης ενός εξωλεκτικού κώδικα επικοινωνίας, δηλαδή αποτελεί ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο είναι δυνατό να ερευνηθούν ζητήματα που σχετίζονται με το πως ο άνθρωπος οργανώνει και δομεί την ατομική του εικόνα και επικοινωνεί μέσω αυτής. Από το 2000 που κατατέθηκε και εγκρίθηκε η παρούσα εργασία ως διδακτορική διατριβή στο ΑΠΘ μέχρι σήμερα, έχουν αλλάξει πολλά στη μινωική αρχαιολογία και γενικότερα στην αρχαιολογική σκέψη. Ξαναπιάνοντας, λοιπόν, στα χέριά μου αυτό το κείμενο μετά από αρκετά χρόνια προβληματίστηκα αρκετά ως προς τη δυνατότητά του να είναι επίκαιρο και χρήσιμο δεκατρία χρόνια μετά τη συγγραφή του. Τώρα πια πιστεύω ότι αν και έχουν προστεθεί αρκετά στοιχεία από την άποψη των υλικών δεδομένων, καθώς οι ανασκαφές και οι δημοσιεύσεις στην Κρήτη προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς, εκείνο που ακόμα θεωρώ πρωτότυπο είναι η ματιά με την οποία προσεγγίζεται το συγκεκριμένο θέμα και οι προτάσεις που διατυπώνονται για τη σημασία της γυναικείας ενδυμασίας ως κώδικα επικοινωνίας και ακόμα πιο πέρα οι προτεινόμενες συνδέσεις με σημαντικές πτυχές του μινωικού πολιτισμού και με εσωτερικά χαρακτηριστικά του που επίμονα χάνονται και αναδύονται στις καμπές του καταπληκτικού αυτού δρόμου που ονομάζεται υλικός πολιτισμός της μινωικής Κρήτης.

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ [9]

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ [11]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ [13]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΩΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ [19]

Ι. Αναδρομή στην έρευνα [19]
II. Προβλήματα ορολογίας και ταξινόμησης [26]
IΙΙ. Η μελέτη της διαχείρισης του σώματος ως εργαλείο της αρχαιολογικής ανάλυσης [29]
ΙV. H ανθρώπινη εμφάνιση και η διαχείριση του σώματος ως μέσο προβολής και διαπραγμάτευσης της κοινωνικής ταυτότητας των φύλων [41]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ [47]

Ι. Προανακτορική εποχή [47]
ΙΙ. Παλαιοανακτορική εποχή [55]

1. Κατηγορίες αντικειμένων [55]
2. Τυπολογία ενδυμάτων [59]
3. Παλαιοανακτορικοί ενδυματολογικοί συρμοί [78]

ΙΙI. Νεοανακτορική εποχή [80]

1. Παρουσίαση του υλικού [80]
2. Τυπολογία ενδυμάτων [85] 
Κομμώσεις – Κοσμήματα [119]

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ [121]

Παλαιοανακτορική Εποχή [121]
Πήλινα ειδώλια [121]
Χάλκινα ειδώλια [145]
Σφραγίδες – σφραγίσματα [147]
Άλλα αντικείμενα [149]
Νεοανακτορική Εποχή [150]
Πήλινα ειδώλια [150]
Χάλκινα ειδώλια [153]
Δαχτυλίδια – σφραγίδες – σφραγίσματα [158]
Τοιχογραφίες [175]
Ειδώλια και ομοιώματα ενδυμάτων από φαγεντιανή [181]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΤΟ ΥΦΑΣΜΑ ΣΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ [183]

I. Πρώτες ύλες – στάδια επεξεργασίας – εργαλεία – οργάνωση της παραγωγής [183] 
ΙΙ. Μέθοδοι διακόσμησης και διακοσμητικά θέματα του γυναικείου ενδύματος [196]
ΙΙΙ. Χρώματα και χρωματικοί συνδυασμοί [207]
ΙV. Το ύφασμα και πάλι: οι γυναικείοι συσχετισμοί της υφαντικής τέχνης [212]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΤΟΡΙΚΗ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ [219]

Ι. Γενικά [219]
ΙΙ. Προανακτορική Εποχή: στο μεταίχμιο ανάμεσα στους καθημερινούς ρόλους και τη μεταφυσική διάσταση [221]
ΙIΙ. Παλαιοανακτορική Εποχή: ισορροπώντας τις αντίρροπες τάσεις της συλλογικότητας και των ανταγωνισμών [229]
IV. Νεοανακτορική Εποχή: επαναπροσδιορισμός των ρόλων και αμοιβαία δόμηση της ταυτότητας των φύλων [245]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ [271]

ΕΠΙΛΟΓΟΣ [303]

ENGLISH SUMMARY [307]

ΕΠΙΜΕΤΡΟ [315]

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ [323]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [327]

ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ [349]

ΠΙΝΑΚΕΣ [353]