«…ὄρος Βέρμιον ἄβατον ὑπὸ χειμῶνος»: Τοπίο και κατοίκηση στην ημιορεινή Ημαθία

Ευαγγελία Στεφανή In Μ. Τιβέριος, Π. Νίγδελης & Π. Αδάμ-Βελένη (επιμ.), Θρεπτήρια: Μελέτες για την Αρχαία Μακεδονία (Θεσσαλονίκη 2012): 26-63

Από την εισαγωγή

Η αρχαιολογία, έχοντας ως κύριο στόχο της να προσεγγίσει και να κατανοήσει τους ανθρώπους του παρελθόντος, αναζητά, μελετά και ερμηνεύει τα υλικά κατάλοιπα των πολιτισμών τους. Για να είναι αυτή η αναζήτηση ουσιαστική, χρειάζεται να ενταχθούν οι δραστηριότητες των ανθρώπων όχι μόνο μέσα στον χρόνο αλλά και μέσα στον χώρο που αυτές συνέβησαν. Ο τόπος που επιλέγουν οι άνθρωποι να ζήσουν ή/και να πεθάνουν δεν είναι απλώς το σκηνικό, καθώς οι ανθρώπινες κοινωνίες, άλλοτε σε μεγαλύτερο και άλλοτε σε μικρότερο βαθμό, παρεμβαίνουν στον φυσικό χώρο και τον διαμορφώνουν σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Άλλωστε, συνήθως το ίδιο το φυσικό περιβάλλον καθορίζει τα χαρακτηριστικά και τις ιδιομορφίες των ανθρώπινων κοινωνιών που φιλοξενεί. Έτσι, η μελέτη του τόπου έχει ιστορική διάσταση καθώς στρέφεται σε έννοιες όπως οι χρήσεις και οι λειτουργίες της γης και των ανθρώπινων έργων από περίοδο σε περίοδο, ο πληθυσμός, η οικονομία αλλά και οι ιδέες και το ιστορικό περιεχόμενο που προσέδιδαν, και ίσως ακόμα προσδίδουν, οι εκάστοτε κάτοικοι/διαχειριστές ενός τόπου, στα φυσικά και ανθρωπογενή στοιχεία που τους περιβάλλουν. Η λεγόμενη «αρχαιολογία του τοπίου» εξετάζει πώς η γη διαμορφώνεται και οργανώνεται μέσω οικονομικών, κοινωνικών, θρησκευτικών, συμβολικών και πολιτισμικών διαδικασιών. Με στόχο να αποκτηθεί μια ισορροπημένη εικόνα για το πώς διαμορφώθηκε ένα αρχαιολογικό τοπίο, γίνονται «ολιστικές» προσεγγίσεις, οι οποίες εξετάζουν τα οικοσυστήματα και τη γεωαρχαιολογία συγκεκριμένων περιοχών και βέβαια όλα τα πολιτισμικά δεδομένα, από τον αριθμό, την έκταση και την οργάνωση των οικισμών έως τα στοιχεία οικονομικών δραστηριοτήτων (εκμετάλλευση της γης, δρόμοι, εργαστήρια, λατομεία κ.ά.) και τις πληροφορίες για την τελετουργική και συμβολική χρήση του χώρου.

PDF