Breaking with tradition? The adoption of the wheel-throwing technique at Protopalatial Phaistos: combining macroscopic analysis, experimental archaeology and contextual information
Ilaria Caloi Annuario della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente 97 (2019): 9-25
Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκαν πολυάριθμες μελέτες για την τεχνολογία της κεραμικής στην Κρήτη, χάρη στις οποίες οι ερευνητές συμφωνούν τώρα στη χρονολόγηση του κεραμικού τροχού στη Μέση Μινωική ΙΒ (1900 π.Χ. περίπου), που αντιστοιχεί στην ανέγερση των Πρώτων Ανακτόρων στο νησί. Οι πιο πρόσφατες μελέτες για την κεραμική της Μέσης Χαλκής που προέρχεται από χώρους της βόρειας και της ανατολικής Κρήτης αποκάλυψαν ότι η εισαγωγή του τροχού τη ΜΜ ΙΒ περίοδο, η τεχνική που είναι γνωστή ως wheel-fashioning, δηλαδή μια σύνθεση ανάμεσα σε χειρωνακτική εργασία και χρήση του τροχού, ήταν η μόνη κεραμική τεχνική σε χρήση στην Κρήτη μέχρι την Ύστερη Χαλκή. Αντίθετα, στο νότιο τμήμα της Κρήτης και ιδιαίτερα στο ανακτορικό χώρο της Φαιστού, πρόσφατες μελέτες απέδειξαν ότι η wheel-fashioning tecnique δεν ήταν η μοναδική σε χρήση γιατί, ξεκινώντας από τη ΜΜ ΙΙΑ (1800 π.Χ. περίπου) που αντιστοιχεί στη στιγμή μνημειοποίησης του Ανακτόρου, υιοθετήθηκε για πρώτη φορά η τεχνική του wheel-throwing, η οποία κάνει αποκλειστικά χρήση του τροχού από την αρχή της διαδικασίας επεξεργασίας του αγγείου.
Σε αυτό το άρθρο, θα παρουσιάσω αρχικά εν συντομία τις τεχνικές επεξεργασίας που πιστοποιούνται στη Φαιστό κατά τις πρώτες φάσεις της Πρωτοανακτορικής περιόδου (ΜΜ ΙΒ-ΜΜ ΙΙΑ), και στη συνέχεια θα επικεντρωθώ στις ΜΜ ΙΙΑ κατηγορίες της κεραμικής της Φαιστού, που φαίνεται να έχουν παραχθεί με τη χρήση της wheel-throwing tecnique, συγκρίνοντάς τις με εκείνες που έχουν παραχθεί με την τεχνική wheel-fashioning. Συγκεκριμένα, για την κατηγορία των conical cups (μικρά άχρωμα και άωτα αγγεία), το πιο σύνηθες κύπελλο πόσης της Εποχής του Χαλκού που πιστοποιείται στη Φαιστό ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ., προχωρήσαμε στη σύγκριση ανάμεσα σε δείγματα της ΜΜ ΙΙΑ και πειραματικές αναπαραγωγές ενός επαγγελματία αγγειοπλάστη. Χρησιμοποιώντας τη μακροσκοπική ανάλυση μαζί με την πειραματική αρχαιολογία και τις αναγκαίες πληροφορίες για τα συγκείμενα, θα προσπαθήσω λοιπόν να εξηγήσω γιατί η τεχνική wheel-throwing πιστοποιείται σχεδόν αποκλειστικά στη Φαιστό και σε χώρους που ακολουθούν την κεραμική παράδοσή της, όπως ο Κομμός και η Αγία Τριάδα. Δεδομένου ότι κατά τη ΜΜ ΙΙΑ περίοδο το κύριο ανακτορικό κτήριο της Φαιστού – το Νοτιοδυτικό Κτήριο – υπέστη σημαντική ανακατασκευή/μνημειοποίηση, η πρότασή μου είναι ότι έφτασαν στη Φαιστό καινούριες ομάδες τότε, φέρνοντας μια νέα κεραμική τεχνική ικανή να «σπάσει» τη μακρόχρονη κεραμική παράδοση του συγκεκριμένου χώρου και του νησιού. Προτείνεται, επίσης, η άποψη ότι τα conical cups της ΜΜ ΙΙΑ της Φαιστού παράγονταν σε μεγάλες ποσότητες και σε τυποποιημένη μορφή για να χρησιμοποιηθούν ως αγγεία για τις μερίδες κατά τη διάρκεια των work-feasts που οργανώνονταν με την ευκαιρία της ανακατασκευής του κυρίου κτηρίου του Ανακτόρου και της μνημειοποίησης του χώρου στο σύνολό του.