Η εξέλιξη των αιχμών βελών αποκρουσμένου λίθου κατά την Εποχή του Χαλκού με ιδιαίτερη έμφαση στην Υστεροελλαδική περίοδο

Χρήστος Μαντζάνας Αρχαιολογικό Δελτίο 57 τόμος Α΄ Μελέτες (2002) [2010]: 1-52.

Περίληψη

Η παρούσα μελέτη προσεγγίζει αφ’ ενός μεν μέσα από μία ευρύτερη τεχνολογική και γεωγραφική θεώρηση τις μορφολογικά συγγενείς αιχμές βελών της εποχής του Χαλκού, αφ’ ετέρου δε επικεντρώνεται στη μελέτη υλικού από θολωτούς τάφους της Μεσσηνίας. Πρόκειται συγκεκριμένα, για τους εξής θολωτούς τάφους: τον ΥΕ Ι-ΙΙ τάφο στο Ψάρι Τριφυλίας, τους ΥΕ ΙΙΑ-Β/ΥΕ ΙΙΙΒ στον Χαλκιά της βόρειας Τριφυλίας και τον ΥΕ ΙΙΑ-ΥΕ ΙΙΙΑ/Β στα Διόδια της επαρχίας Μεσσήνης. Ως προς το πρώτο σκέλος, παρουσιάζεται μια γενικότερη, από άποψη τόπου και χρόνου, εικόνα της συγκεκριμένης προϊστορικής τεχνολογίας και εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους η θεωρητικά παρωχημένη αυτή δραστηριότητα ετέθη στην υπηρεσίας μιας μάλλον ιδιότυπης παραγωγής του κυρίως ελλαδικού χώρου. Οι λίθινες αιχμές βελών της εποχής του Χαλκού, αντί του μίσχου στειλέωσης που διέθεταν οι προγενέστερες, φέρουν κοιλότητα. Περνώντας μέσα από διάφορα στάδια τεχνολογικής εξέλιξης, που δείχνουν πειραματισμούς, αναζητήσεις αλλά και επιδράσεις, καταλήγουν κατά τη μυκηναϊκή εποχή σε λεπτότατα δείγματα μικροτεχνίας, με συμμετρική, ενίοτε ακιδωτή απόληξη, μικρή εγκοπή (επεξεργασμένη εσοχή) στη βάση (πτέρνα), για πρόσφυση στο ξύλινο στέλεχος του βέλους, και δύο αγκιστρωτά εσωστρεφή πτερύγια, τους κνώδοντες ή γναμπτούς όγκους (Ιλιάδα Δ, 14). Λόγω του σχήματος και του τρόπου κατασκευής τους με αμφιπρόσωπη επεξεργασία πίεσης, η οποία καλύπτει ολόκληρη την όψη, οι αιχμές αυτού του τύπου ονομάζονται φυλλόσχημες.