Νεοανακτορικά κύπελλα κοινωνίας από το ιερό της Σύμης, Κρήτη

Καίτη Αρχοντάκη Κρητικά Χρονικά ΛΒ΄ (2012): 11-40.

Από την εισαγωγή

Ένα από τα πιο ιδιότυπα σχήματα αγγείων της μινωικής εποχής είναι το «κύπελλο κοινωνίας». Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζεται ένας τύπος κυπέλλου με βαθύ κωνικό δοχείο και διακρινόμενο, συνήθως κυλινδρικό, πόδι, που προσομοιάζει, όπως πρώτος παρατήρησε ο Α. Evans, προς τα εκκλησιαστικά δισκοπότηρα (chalices). Η χρήση του σχήματος προσδιορίζεται χρονολογικά στο πλαίσιο της νεοανακτορικής εποχής (1700/1675-1440/1430 π.Χ.), ενώ από την ΥΜ II περίοδο (1440/1430-1390 π.Χ.) αντικαθίσταται από την κύλικα, η οποία χρησιμοποιείται έως το τέλος των μινωικών χρόνων.

Η μελέτη των κυπέλλων κοινωνίας εντάσσεται στο πλαίσιο εκπόνησης διδακτορικής δι­ατριβής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο υπό την επίβλεψη του καθηγητή Κ. Σμπόνια. Τον πυρήνα της διατριβής μου συγκροτούν τα κύπελλα κοινωνίας από τις νεοανακτορικές λατρευτικές αποθέσεις του ιερού της Σύμης. Ιδιαίτερα ευχαριστώ την Α. Λεμπέση και την Π. Muhly που μου εμπιστεύτηκαν τη μελέτη ενός τόσο ογκώδους και απαιτητικού στη διαπραγμάτευση του υλικού. Η έρευνα μου οφείλει πολλά στον φίλο αρχιτέκτονα Ν. Λεβεντάκη που με ακριβείς μετρήσεις επιβεβαίωσε τις μετρικές σχέσεις του κεραμικού δείγματος. Τη χρηματοδότηση της έρευνας οφείλω στο Ινστιτούτο για το Προϊστορικό Αιγαίο (INSTAP). Στην προώθηση της μελέτης μου σημαντική στάθηκε η συνδρομή των σχεδιαστών Ν. Ντόλια και D. Faulmann και του φωτογράφου Γ. Παπαδάκη.

Στο άρθρο αυτό επιχειρείται μια πρώτη παρουσίαση των νεοανακτορικών πήλινων κυπέλλων κοινωνίας από το ιερό της Σύμης, τα οποία αποτελούν ένα ομοιογενές υλικό που προσφέρεται για πολλαπλή ανάγνωση. Από τεχνολογική άποψη δίδει πολύτιμες πληροφορίες σχετικές με τις αντιλήψεις, τις προθέσεις και τις επιλογές των μινωιτών κεραμέων. Η τυπολογία τους και οι ποικίλες μορφολογικές τους ιδιαιτερότητες μας εισάγουν στο τελετουργικό της μινωικής θρησκείας αλλά και των αισθητικών αντιλήψεων της νεοανακτορικής εποχής. Επιτρέπουν ακόμη σε δεύτερο επίπεδο τη σύνδεση τους με διαφορετικές κοινωνικές ομάδες πιστών, αντικατοπτρίζοντας και άλλες πτυχές της οικονομικής, κοινωνικής και ιδεολογικής οργάνωσης της μινωικής κοινωνίας. Η μελέτη εκτείνεται σε συγκριτική προσέγγιση των νεοανακτορικών κυπέλλων κοινωνίας, με αναφορά στους πρόδρομους παλαιοανακτορικούς τύπους.