Visviki Magoula near Velestino – The Late Neolithic Finds in Context
E. Alram-Stern, M. Bergner, C. Dürauer, A. Galik & A. Pentedeka Στο Κ. Σουέρεφ, Ε. Κοτζαμποπούλου, Κ. Λιάμπη, S. P. Morris & J. K. Papadopoulos 2017 (επιμ.), Σπείρα. Επιστημονική συνάντηση προς τιμήν της Αγγέλικας Ντούζουγλη και του Κωνσταντίνου Ζάχου, Αθήνα: 131-144.
Η μαγούλα Βισβίκη, ένας νεολιθικός οικισμός με μορφή λόφου στο νοτιοανατολικό τμήμα της θεσσαλικής πεδιάδας κοντά στη λίμνη Κάρλα, είναι μία από τις ανασκαφές που διεξήχθησαν στην Ελλάδα από τον διευθυντή του «Reichsamt für Vorgeschichte» (Αυτοκρατορική Υπηρεσία για την Προϊστορία), Η. Reinerth. Η ανασκαφή έγινε γνωστή εξαιτίας της εύρεσης ενός λεγάμενου μεγάρου, που χρονολογήθηκε στη φάση Αράπη. Από τη μελέτη των σχεδίων, όμως, φάνηκε ότι με βάση τα οικιστικά κατάλοιπα που βρέθηκαν στο ψηλότερο σημείο της μαγούλας δεν είναι δυνατόν να αναπαρασταθεί κάποιο «μέγαρο» αντίθετα, αυτά ανήκουν μάλλον σε περισσότερες οικοδομικές φάσεις.
Από το ανασκαφικό υλικό διατηρούνται πάνω από 3.000 θραύσματα κεραμικής. Τα ευρήματα από τα κατώτερα στρώματα μιας τομής στο βορειοδυτικό τμήμα της μαγούλας μαρτυρούν την αρχή του οικισμού στην πρώιμη Μέση Νεολιθική. Ορισμένα κεραμικά ευρήματα χρονολογούνται στις επόμενες φάσεις της Μέσης Νεολιθικής, όπως επίσης, και στη φάση Τσαγγλί-Λάρισα. Ελάχιστα θραύσματα φανερώνουν χρήση του χώρου κατά τη διάρκεια της Τελικής Νεολιθικής (Χαλκολιθικής) και στην αρχή της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Το μεγαλύτερο μέρος της διακοσμημένης με γραπτά μοτίβα και της μονόχρωμης κεραμικής ανήκει στις φάσεις Αράπη και Διμήνι της Ύστερης Νεολιθικής. Ενώ η διακοσμημένη κεραμική της φάσης Αράπη διακρίνεται για τη μεγάλη ποικιλία στο σχηματολόγιο των αγγείων της, το ρεπερτόριο της διακοσμημένης κεραμικής της φάσης Διμήνι περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό σε φιάλες και λεκάνες. Για τη φάση του Διμηνίου είναι δύσκολο να παρακολουθήσουμε τη διάκριση που πρότεινε ο Hauptmann σε δύο ομάδες, μια πρωιμότερη, την Οτζάκι Α, και μια πιο ύστερη, την Οτζάκι Β. Σε κάθε περίπτωση η εμφάνιση της γραπτής κεραμικής του Διμηνίου με καστανό χρώμα επάνω σε λευκό βάθος (Brown on Cream) στα ανώτερα στρώματα της μαγούλας Βισβίκη μαρτυρά μια σχετικά ύστερη χρονολόγηση αυτής της κεραμικής ομάδας. Το σχηματολόγιο της εγχάρακτης κεραμικής είναι περιορισμένο και σε αυτό κυριαρχούν οι λεκάνες με αποφύσεις. Υπάρχουν, επίσης, και διχαλωτές λαβές με προσεγμένη εγχάρακτη διακόσμηση, που έχουν παράλληλα στη μαγούλα Πευκάκια. Όπως φαίνεται από τα σχήματά της, η μονόχρωμη κεραμική της φάσης Αράπη χρησιμοποιούνταν πιο συχνά για κατανάλωση φαγητού και ποτού. Αντίθετα, η παραγωγή της μονόχρωμης κεραμικής της φάσης Διμήνι φαίνεται ότι εξυπηρετούσε περισσότερο το μαγείρεμα και την αποθήκευση.
Πετρογραφικές αναλύσεις δείχνουν ότι η μαγούλα Βισβίκη αποτελούσε μέρος ενός δικτύου με επαφές στα βορειοανατολικά και βορειοδυτικά της θεσσαλικής πεδιάδας, καθώς και με την ευρύτερη περιοχή δυτικά του Βόλου. Τα σχήματα όμως, και η διακόσμηση της ιδιαίτερα πλούσιας πολύχρωμης κεραμικής της φάσης Αράπη έχουν κοινά χαρακτηριστικά κυρίως με την κεραμική από τη μαγούλα Πευκάκια στον Παγασητικό κόλπο, τα οποία δεν συναντά κανείς στο βορειοανατολικό τμήμα της θεσσαλικής πεδιάδας. Αντίθετα, η κεραμική της φάσης Διμηνίου διακρίνεται για την τυπολογική και στιλιστική της ομοιογένεια, η οποία παρατηρείται σε όλες τις περιοχές όπου απαντά η κεραμική Διμηνίου.
Η μελέτη των λίθινων λαξευμένων εργαλείων έδειξε ότι η διαδικασία της μείωσης του πυρήνα δε γινόταν στη μα-γούλα Βισβίκη, αλλά ίσως στους παράκτιους οικισμούς του Παγασητικού κόλπου. Η επιτόπου παραγωγή εργαλείων περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό στη δευτερογενή επεξεργασία λεπίδων και φολίδων. Αντίθετα, η επεξεργασία των οστρέων Spondylus για την κατασκευή κοσμημάτων γινόταν στη μαγούλα Βισβίκη. Αυτό αποδεικνύει πως αυτό το τόσο πολύτιμο εμπορικό αγαθό παραγόταν σε πολλά εργαστήρια, σε επίπεδο μικρών νοικοκυριών.
Σχόλια
Παρακαλούμε τα σχόλιά σας να είναι στα Ελληνικά (πάντα με ελληνικούς χαρακτήρες) ή στα Αγγλικά. Αποφύγετε τα κεφαλαία γράμματα. Ο Αιγεύς διατηρεί το δικαίωμα να διαγράφει εκτός θέματος, προσβλητικά, ανώνυμα σχόλια ή κείμενα σε greeklish.